Sâu răng: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

I. Tình trạng sâu răng ở trẻ

Từ khi sơ sinh đến 12 tuổi, răng sữa của trẻ trải qua giai đoạn hình thành và phát triển quan trọng. Chiếc răng sữa đầu tiên thường mọc khi trẻ từ 5 – 7 tháng tuổi, và đến khoảng 24 – 30 tháng tuổi, trẻ sẽ mọc đủ bộ răng sữa hoàn chỉnh.

Tuy nhiên, tỷ lệ sâu răng ở trẻ em đang ngày càng gia tăng.

Theo thống kê từ Viện Răng Hàm Mặt Quốc gia, có đến 80% trẻ từ 4 – 8 tuổi bị sâu răng, và 91% trẻ không vệ sinh răng miệng đúng cách.

Sâu răng có thể xảy ra ở bất kỳ loại răng nào như răng hàm, răng nanh hay răng cửa, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe răng miệng nếu không được xử lý kịp thời.

– Sâu răng hàm: Răng hàm nằm sâu trong khoang miệng và có chức năng nghiền nát thức ăn. Đây là loại răng có nguy cơ sâu cao nhất do khó vệ sinh và thường bị bỏ qua trong quá trình chăm sóc răng miệng. Răng số 6 là răng vĩnh viễn mọc sớm, vì vậy việc bảo vệ loại răng này cần được chú trọng để tránh sâu răng dẫn đến nhổ bỏ.

– Sâu răng viêm nướu: Viêm nướu (lợi) là tình trạng mô mềm ôm lấy chân răng bị viêm, gây sưng đỏ và đau nhức. Trẻ thường cảm thấy khó chịu, mệt mỏi, sốt nhẹ, và có thể chán ăn, bỏ bữa. Tuy viêm nướu thường không xâm lấn vào cấu trúc dây chằng hoặc xương ổ răng, nhưng nếu không chăm sóc đúng cách, tình trạng này sẽ dẫn đến biến chứng nặng hơn.

– Sâu răng vào tủy: Khi sâu răng tiến sâu vào tủy, trẻ có thể bị đau nhức dữ dội, đặc biệt vào ban đêm. Nếu không điều trị kịp thời, răng sâu vào tủy có thể hình thành ổ áp xe, gây nhiễm trùng nghiêm trọng và phải nhổ bỏ răng để tránh lây lan sang các răng khác.

II. Nguyên nhân gây ra sâu răng ở trẻ em

Sâu răng ở trẻ em không xảy ra một cách ngẫu nhiên, mà là kết quả của nhiều yếu tố tác động cùng lúc. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

– Chế độ ăn uống nhiều đường: Tiêu thụ quá nhiều đồ ngọt như bánh kẹo, nước ngọt và thực phẩm chế biến sẵn chứa lượng đường cao là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh ở trẻ em. Đường bám dính trên bề mặt răng và là nguồn dưỡng chất lý tưởng cho việc lây các khuẩn trong miệng phát triển. Khi khuẩn phân giải đường, chúng tạo ra axit tấn công men răng, lâu dần dẫn đến hình thành các lỗ sâu.

– Vệ sinh răng miệng kém: Việc không đánh răng thường xuyên làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn quanh răng sữa. Đặc biệt, nó dễ xảy ra tại những khu vực khó làm sạch như kẽ răng hoặc mặt nhai. Theo thời gian, mảng bám sẽ chuyển hóa thành cao răng, tạo điều kiện thuận lợi cho chủng khuẩn gây răng sâu phát triển mạnh mẽ hơn.

– Bú bình kéo dài: Trẻ nhỏ thường có thói quen bú bình trong thời gian dài. Bú sữa công thức hoặc nước trái cây vào ban đêm dễ dẫn đến răng bị hư. Nguyên nhân là do chất lỏng lưu lại trong miệng trẻ lâu khi bú bình. Nó tạo môi trường ẩm và giàu đường, thuận lợi cho vi khuẩn hoạt động mạnh.

– Yếu tố di truyền: Trẻ có cha mẹ từng bị sâu răng thường dễ thừa hưởng men yếu. Hệ vi sinh trong khoang miệng cũng dễ làm răng bị sâu. Chúng làm tăng nguy cơ mắc bệnh, ngay cả khi vệ sinh răng miệng tốt.

III. Các dấu hiệu sâu răng trẻ em

Nhận biết sớm các triệu chứng sâu trong răng ở trẻ giúp cha mẹ kịp thời can thiệp, điều trị, tránh những biến chứng nghiêm trọng.

– Đốm trắng, nâu trên răng sữa: Đây là dấu hiệu men răng bắt đầu bị tổn thương do axit tạo ra. Nếu không được phát hiện sớm, các đốm này sẽ lan rộng, trở thành lỗ sâu.

– Lỗ sâu trên răng: Những lỗ này có thể quan sát bằng mắt thường hoặc phát hiện qua kiểm tra nha khoa. Các lỗ này thường là nơi mảng bám tích tụ, tiếp tục phá hủy cấu trúc răng bên trong.

– Đau nhức: Trẻ thường cảm thấy đau, khó chịu khi ăn uống, đặc biệt là khi tiếp xúc với đồ nóng, lạnh, ngọt. Cơn đau có thể xuất hiện bất chợt, tăng dần theo mức độ sâu răng.

– Sưng nướu: Răng sâu kéo dài gây viêm nướu, dẫn đến tình trạng sưng đỏ, thậm chí chảy máu. Trẻ thường cảm thấy khó chịu, không muốn ăn uống vì nướu đau.

– Hôi miệng: Nguyên do là vi khuẩn phát triển trong các lỗ sâu, tạo ra hợp chất gây mùi.

– Trẻ quấy khóc, bỏ ăn: Khi răng sữa bị sâu, trẻ thường mất cảm giác thèm ăn, từ chối ăn uống do áp xe răng. Điều này có thể dẫn đến sụt cân, ảnh hưởng đến nụ cười của trẻ.

IV. Ảnh hưởng của sâu răng đối với trẻ em

Sâu răng không chỉ gây khó chịu cho trẻ mà còn có tác hại nghiêm trọng đến nhiều khía cạnh, cuộc sống của các em:

– Gây đau đớn, khó chịu: Cơn đau do sâu răng sữa khiến trẻ khó ăn uống, ngủ không ngon giấc, mất tập trung vào các hoạt động hằng ngày. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến thể chất cũng như tinh thần của trẻ.

– Suy dinh dưỡng: Do đau nhức, sợ hãi khi ăn uống, trẻ thường từ chối thực phẩm, chỉ ăn rất ít. Việc đó dẫn đến thiếu hụt dưỡng chất, chậm lớn, suy giảm hệ miễn dịch.

– Tác động đến sự phát triển ngôn ngữ: Sâu răng nghiêm trọng có thể làm răng bị mất sớm, gây khó khăn trong phát âm, ảnh hưởng đến sự tự tin khi giao tiếp.

– Tăng nguy cơ mắc các bệnh khác: Các khuẩn có thể lan sang các vùng khác trong khoang miệng, gây viêm nướu hoặc viêm tủy. Nếu không được điều trị kịp thời, chúng có thể ảnh hưởng đến toàn cơ thể, đặc biệt là tim và phổi.

– Ảnh hưởng đến học tập, tâm lý: Trẻ em răng sâu thường cảm thấy xấu hổ vì hơi thở có mùi hoặc vì mất răng. Tác hại có thể khiến các em bị trêu chọc, dẫn đến mất tự tin, ngại ngùng, giảm hiệu suất học tập.

– Hệ lụy khi nhổ răng sớm: Sâu răng nghiêm trọng buộc trẻ phải nhổ bỏ răng sữa trước thời điểm thích hợp. Nó khiến răng vĩnh viễn mọc sai vị trí. Nó có thể gây lệch khớp cắn, làm giảm thẩm mỹ, ảnh hưởng đến xương hàm.

V. Các phương pháp điều trị sâu răng trẻ em

Khi trẻ bị sâu răng, việc điều trị kịp thời và đúng phương pháp là vô cùng quan trọng để hạn chế tổn thương, bảo vệ răng miệng.

1. Dùng gel/kem đánh răng có fluor

Với trường hợp sâu răng nhẹ, nha sĩ có thể kê gel fluor hoặc kem đánh răng chứa fluor. Những sản phẩm này giúp tái khoáng hóa men răng và ngăn sâu răng tiến triển. Nếu có dấu hiệu viêm nhiễm, trẻ có thể được kê thêm kháng sinh, giảm đau để giảm triệu chứng.

2. Đến khám nha khoa

Trẻ cần được khám tại nha khoa nếu sâu răng đã tiến triển nặng. Bác sĩ có thể thực hiện các thủ thuật như trám răng để lấp đầy lỗ sâu hoặc điều trị viêm tủy. Trong trường hợp không thể cứu vãn, răng có thể được nhổ bỏ. Điều trị tại nha khoa không chỉ giúp giải quyết vấn đề hiện tại mà còn ngăn ngừa các biến chứng lâu dài. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:

– Trẻ bị sâu răng nhẹ: Bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng sinh từ 3 – 5 ngày để giảm viêm và hạn chế nhiễm trùng.

– Trẻ bị sâu răng nặng hơn: Loại bỏ phần răng bị sâu và trám răng để lấp kín chỗ tổn thương, ngăn chặn sâu răng lan rộng và bảo vệ men răng.

– Trẻ bị sâu răng nghiêm trọng: Khi răng đã sâu vào tủy và không thể phục hồi, bác sĩ sẽ chỉ định nhổ răng để tránh ảnh hưởng đến các răng bên cạnh và phần nướu.

Phụ huynh cần lưu ý hạn chế cho trẻ ăn các loại thực phẩm chứa nhiều đường như bánh kẹo, nước ngọt. Nhắc trẻ đánh răng 2 lần/ngày, sử dụng bàn chải lông mềm và kem đánh răng có fluoride. Và đặc biệt đưa trẻ đi khám răng mỗi 6 tháng/lần để kiểm tra và điều trị sớm các vấn đề về răng miệng.

VI. Cách phòng ngừa sâu răng ở trẻ em

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, việc áp dụng các biện pháp dưới đây sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ răng sâu cho trẻ:

– Vệ sinh răng miệng: Đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày bằng kem đánh răng chứa fluor. Hướng dẫn trẻ cách chải răng đúng cách để làm sạch toàn bộ mảng bám, đặc biệt là các khu vực khó tiếp cận.

– Hạn chế đồ ngọt: Kiểm soát lượng đường do thói quen ăn uống của trẻ bằng cách hạn chế các loại bánh kẹo, nước ngọt, thực phẩm chế biến sẵn. Thay vào đó, khuyến khích trẻ ăn nhiều trái cây, rau củ, uống nước lọc.

– Uống nước fluoride: Sử dụng nước uống chứa fluoride là cách đơn giản bảo vệ men răng. Điều này đặc biệt hữu ích ở các khu vực có nguồn nước được bổ sung fluoride.

– Khám răng định kỳ: Đưa trẻ đến nha sĩ kiểm định răng miệng mỗi 6 tháng một lần để phát hiện, xử lý kịp thời các vấn đề răng miệng.

– Cho trẻ bú bình đúng cách: Hạn chế việc cho trẻ bú bình kéo dài, đặc biệt vào ban đêm. Sau khi bú, cần lau sạch răng, nướu để loại bỏ cặn sữa còn sót lại.

VII. Những câu hỏi thường gặp

1. Có nên nhổ răng sữa bị sâu không?

Việc nhổ răng sữa cần được cân nhắc kỹ lưỡng, thực hiện theo chỉ định của nha sĩ để tránh ảnh hưởng đến răng vĩnh viễn.

2. Tại sao răng sữa lại quan trọng với trẻ?

Răng sữa đóng vai trò quan trọng trong việc ăn nhai, nói, giữ chỗ cho mọc răng vĩnh viễn đúng vị trí. Mất răng sữa sớm do răng sâu có thể dẫn đến các vấn đề về khớp cắn, lệch vị trí răng vĩnh viễn.

3. Trẻ nhỏ chưa mọc răng đủ có cần chăm sóc răng miệng không?

Dù trẻ chưa mọc đủ răng, việc vệ sinh nướu bằng khăn mềm, gạc sạch là rất cần thiết để ngăn ngừa vi khuẩn tích tụ. Điều này cũng tạo thói quen tốt cho trẻ khi lớn lên.

Sâu răng trẻ em là mối quan tâm lớn nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu cha mẹ áp dụng các biện pháp chăm sóc đúng cách. Bài viết từ Yoosun Baby hy vọng đã cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng ngừa. Hãy để Yoosun Baby đồng hành cùng bạn trong hành trình bảo vệ sức khỏe răng miệng cho trẻ!